هفته نامه آیینه یزد

یزد و تاملی در باب عزاداری ایام تاسوعا و عاشورا

امام حسین(ع) هنگام خروج از مدینه طی نامه‌ای به برادر خود محمد حنفیه می‌نویسد: «...من خروج نکردم برای راحت‌طلبی و خوشگذرانی و نه از روی ستم و نه به منظور فساد کردن بلکه مقصودم اصلاح امت و نجات دادن اجتماع از انحراف است می‌خواهم امربه معروف و نهی از منکر کنم و روش من مانند جدم(ص) و پدرم علی‌بن‌ ابی‌طالب(ع) است...»(1)
سرور آزادگان در بیان امربه معروف و نهی از منکر از جمله می‌فرماید: «...بار خدایا تو می‌دانی که آن‌چه از ما اظهار شده برای رقابت در قدرت و سلطنت نیست و بخواهش کالای دنیا نیست ولی برای این است که دین تو را برپا ببینیم (برگردانیم) و در شهرها و بلادت اصلاح نماییم و ستم رسیده‌های از بنده‌هایت را آسوده خاطر کنیم و به واجب و سنت و احکام تو عمل شود...»(2)
رحمت و مغفرت بر پدران، مادران، عالمان، معلمان و واعظانی که از ابتدای زندگی ما را با نام و یاد حسین(ع) آشنا نمودند. معتقدیم سینه زدن و گریه کردن و برپایی و شرکت در مجالس و مراسم عزاداری امام سوم شیعیان و یارانش ثواب دارد و از شعائر مسلمانان می‌باشد. اما باید به دیگران بیاموزیم فقط اشک ریختن و عزاداری تنها مسئولیت ما نیست در عزای شهیدان گلگون کفن کربلا گریستن اما با ظلم و ستم و مفاسد اجتماعی مبارزه کردن نیز مسئولیت ماست. «...باید ببینیم آیا این جلسات ما را به اصلاح نزدیک می‌کند و فساد را در جامعه ما کاهش می‌دهد و سال به سال از نظر اصلاح اقتصادی و سیاسی جلو می‌رویم؟... رتبه ایران از نظر فساد بین 180 کشور 130 می‌باشد... خداوند در آیه 117 سوره مبارکه هود امت‌هایی را که فساد در آنها است تهدید می‌کند... بی‌جهت نیست که بزرگان ما گفته‌اند حکومت با کفر می‌ماند ولی با ظلم نمی‌ماند چون کفر و شرک سبب از بین رفتن حکومت‌ها نمی‌شود اما ظلم و تعدی سبب ساقط شدن حکومت‌ها می‌شود...»(3)
روحانیون، مسئولان و مدیران سازمان‌های تبلیغی در پایان ماه‌های محرم و صفر هر سال بررسی کنند آیا مردم با شرکت و حضور در این‌گونه جلسات در مسیری قرار گرفته‌اند تا بتوان گفت گران‌فروشی، کم‌فروشی،‌ اجحاف به دیگران، رشوه، اختلاس، فساد اقتصادی، احتکار، کم‌کاری، زورگویی، تضییع حق دیگران، دروغ، تهمت، افترا، توطئه‌چینی علیه یکدیگر، مردم‌آزاری، حرام‌خواری، تشویش اذهان عمومی، خرید رای و آبروی دیگران را بردن و... کاهش یافته است؟ مگر نه این‌که به ما گفته‌اند «هر روز عاشورا و هر زمین کربلا است» به‌هر تقدیر بین عزت و ذلت کدام یک را باید انتخاب کرد‌؟ اگر هر سال به مقصد اصلی و اسلامی شدن نزدیک‌تر شده‌ایم همین روش را ادامه دهیم. آیا تاکنون با پرداخت مبالغ گزاف به بعضی از مداحان و منبری‌ها توانسته‌ایم حقایق اسلام را به مخاطبان خویش بیاموزیم؟ باشد مسئولان ذی‌ربط به مطالبی که به شرح زیر نقل می‌گردد عنایت و توجه بیشتری بنمایند.
«...راه انداختن دسته‌جات و کارناوال‌هایی بنام حسین و بیان مطالبی که هیچ ربطی به آن نهضت ندارد و حتی روضه‌ها و مداحی‌های دروغ و جهت‌دار طی سال‌های اخیر به اندازه کافی به فلسفه و هدف نهضت عاشورا لطمه زده است دیگر کافی است. و چه لطمه‌ای بالاتر از انشقاق بیشتر در صفوف فرق اسلامی که ناشی از به انحراف بردن عزاداری حسینی است، یعنی عاملی که باید موجب وحدت جهان اسلام شود برعکس عمل می‌کند و با ادامه این رویکرد چیزی نمی‌گذرد که از کربلا و عاشورا پوستینی وارونه باقی خواهد ماند و از آن همه حماسه و یادمان شگفت‌انگیز و انسان‌ساز، تنها سینه‌زنی و زنجیرکوبی و گریه‌های بی‌هدف چند روزه می‌ماند و بس، چیزی که در رژیم شاه هم بود و سرور و سالار شهیدان از آن کاملا بی‌نیاز است...»(4)
حجت‌الاسلام سیدرضا اکرمی عضو جامعه روحانیت مبارز می‌گوید: «اسلام دین تدبیر،‌ تعقل، اخلاق، عهد و پیمان و محبت است. ما براساس وجدانمان باید کوشش کرده و از هر فرصتی برای افزایش وحدت و اخلاق در جامعه اسلامی استفاده کنیم. اگر خدای ناکرده کسی بخواهد از این فرصت سوءاستفاده کرده و با جناح‌بازی و سیاست‌بازی مطالب مربوط به ایام محرم را منحرف کند قطعا ناپسند است و این موضوع از سوی واعظ و مداح به مراتب ناپسندتر است. رئیس شورای فرهنگی نهاد ریاست جمهوری در پاسخ به این سوال که با توجه به عدم برخورد با مداحان هتاک آیا این موضوع باعث بی‌اعتمادی مردم به تریبون‌های عمومی نخواهد شد، گفت: در ایران اسلامی قلم، زبان و رفتار ما تقریبا آزاد است و گاهی هم این آزادی بیش از حد باعث می‌شود که برخی افراد با معلومات و اطلاعات کم و کسانی که اخلاق خوبی ندارند نسبت افراد دیگر به جای نقد، هتاکی کنند. این افراد به جای آنکه نقد و انتقادشان همراه با راهنمایی، دلسوزی و خیرخواهی باشد؛ فقط معایب را می‌گویند. راهکار این است؛ آنهایی که اهل فکر و فهم هستند بگویند که فحش و ناسزا فایده ندارد؛ شما باید پیشنهاد دهید و راهنمایی کنید. باید با نقد دلسوزانه و ناصحانه جلوی عیب را بگیرید که این امر قطعا اولی و انفع است. گوینده و مداح اگر فقط نقد کند اول خودش را در جامعه زیر سوال می‌برد چرا که افراد اهل تشخیص انتقاد او را نمی‌پذیرند و از ارزش خواهد افتاد. هر گوینده و مداح مجاز نیست هرچه دلش می‌خواهد بگوید.»(5)
به یقین هیچ‌یک از علاقه‌مندان به دین و نظام در پی تعطیلی این‌گونه جلسات نیستند بلکه باید با استفاده از نظرات کارشناسان دین و فقیهان و اسلام‌شناسان زمینه‌هایی فراهم گردد تا در طول سال بویژه در ایام محرم و صفر بدون ریا و ظاهرسازی حسین(ع) را بیشتر بشناسیم و با هدف قیام سیدالشهداء آگاهی لازم پیدا کنیم.
استاد سیدعبدا... فاطمی‌نیا در سخنانی با اعتراض شدید به صداوسیما به خاطر دعوت از برخی روحانیون که آنها را «دزد فضائل» نامید، می‌گوید: «من نمی‌دانم این صداوسیما در و پیکر ندارد؟ به امام سجاد قسم من دلم خون است از بعضی‌ها که صداوسیما آنها را می‌آورد. اینها نه تنها مردم را هدایت نمی‌کنند، بلکه عقل را از مردم می‌گیرند. حضرت زهرا(س) را می‌کنند یک پول! مگر ایشان‌ ام‌الائمه، معصومه و مطهره نیست؟ مگر ایشان علم لدنی ندارد؟ چرا حضرت را از زنان معمولی هم پایین‌تر می‌آورید؟ آدم چه خاکی بر سرش بریزد؟ صداوسیما هم این حرف‌ها را پخش می‌کند، یعنی یک عالم و متخصصی در این صداوسیما نیست؟ من رو سیاه که جلوی شما نشسته‌ام، قسم حضرت سجاد خوردم که انا رجل نمی‌کنم، 60 سال موضوع‌شناسی کردم. 60 سال! بنده خاک پای شما هستم ولی موضوع‌شناس هستم. ممکن است در کتاب‌های معتبر هم چیزی اشتباه وجود داشته باشد که اگر علم الحدیث بلد نباشی به اشتباه می‌افتی. می‌گوید آقا چاپ شده است، جلد زرکوب، زیبا، مال شیخ صدوق است. باشد، من می‌گذارم روی چشمم، اما اگر یک غلط چاپی باشد و تو علم الحدیث نداشته باشی همان‌جا سرگردان می‌شوی.»(6)
آن روز که امام خمینی می‌گفتند: «لازم است در نوحه‌ها و اشعار مرثیه و اشعار ثنای از ائمه علیهم السلام بطور کوبنده فجایع و ستمگری‌های ستمگران هر عصر و مصر یادآوری شود امروز را می‌دیدند که «مداحان جدیدالاختراع» با هزار بار تکرار کردن «سین سین» به جای خواندن نوحه‌ها و مرثیه‌هائی با مضمون کوبنده فجایع و ستمگری‌های ستمگران، مردم را به بیهوده‌ترین امور سرگرم می‌کنند و بدون آنکه کمترین معرفتی نسبت به فلسفه قیام امام حسین و مبارزات سایر ائمه علیهم السلام به آنها بدهند، بهترین فرصت‌های محرم و صفر و فاطمیه و سایر مناسبت‌ها را از دست می‌دهند. نه فقط فرصت‌ها را از دست می‌دهند، بلکه مراسم عزاداری را به ابزاری برای تخدیر جوانان تبدیل می‌کنند و در بسیاری موارد میان آنها و دین و اخلاق و آداب هم فاصله می‌اندازند... در گذشته‌های دور نوحه خوانی و مرثیه خوانی بخشی از عزاداری‌های مرسوم در مناسبت‌های مذهبی بود و مداحان باسواد و باتقوا و متدین، عهده‌دار انجام این کار ارزشمند و تاثیرگذار بودند. در زمان ما نیز هنوز افرادی هستند که سنت مداحی را با همان ویژگی‌ها حفظ کرده‌اند و با خواندن نوحه‌ها و مرثیه‌های پرمغز که حاوی معارف اهل بیت علیهم السلام است به همان راه پرافتخار ادامه می‌دهند. ولی متاسفانه این نسل در حال انزوا یا حتی انقراض است و نسل جدیدالاختراعی میان‌دار عرصه عزاداری شده که نه آن سواد را دارد و نه از آن تقوا و تدین برخوردارند. این نسل که به هر چیزی شباهت دارد غیر از مداح اهل بیت، صرفاً درصدد کسب ثروت و شهرت و نفوذ است و به هیچ چیز رحم نمی‌کند. تعیین تکلیف برای سیاستمداران را حق خود می‌دانند و در ایجاد بدعت‌ها ید طولائی دارند و در این زمینه حتی به فتوای مراجع تقلید و بزرگان کشور نیز پای بندی نشان نمی‌دهند...»(7)
آیا با این رویه رایج و مرسوم و این همه پخش برنامه‌های هیات‌ها از طریق صدا و سیما و معرفی یزد به نام «حسینیه ایران» آنچه مغفول می‌ماند و به تدریج رنگ می‌بازد پیام سرنوشت ساز و اصلاح‌گر عاشورا نیست؟ دو نکته‌ای که در محرم امسال در استان یزد خودنمایی و در کنار پخش مراسم سینه‌زنی و زنجیرزنی هیات‌ها از طریق صدا و سیمای یزد نظر مردم را به خود جلب ‌نمود این‌که یکی از سخنرانان برخلاف راه و رسم و رعایت اصول اخلاق و وعظ و خطابه به مبدع گفت‌وگوی تمدن‌ها و رئیس دولت اصلاحات و مورد احترام اکثریت ملت ایران بویژه مردم صبور، پر تلاش و مومن استان یزد حجت‌الاسلام والمسلمین سید محمد خاتمی اهانت کرد و با واکنش عده‌ای از اصلاح‌طلبان اردکان روبرو شد که با صدور اطلاعیه‌ای اعتراض خود را به این نکته اعلام نمودند. چگونه گوینده‌ای به خود اجازه می‌دهد به جای اتحادآفرینی و ایجاد همدلی و همراهی به مغلطه و تحریف واقعیات بپردازد؟ دیگر این‌که جوانان و گروه‌های مختلف سنی در ایام تاسوعا و عاشورا که پس از شرکت در مراسم عزاداری دیر هنگام به خانه می‌آمدند درمی‌یافتند عکس و فیلم متهم جنایت کهریزک و متخلف در سازمان تامین اجتماعی با همان اوصافی که رسانه‌ها و جراید کشور طی سالیان اخیر درباره‌اش نوشته‌اند از زندان به مرخصی و به دیدار خانواده و اقوام و خویشان و همشهریان آمده که بدون شک هیچ‌یک از شهروندان اعتراضی به این امر ندارند چون زندانی می‌تواند برابر با قانون از مرخصی استفاده نماید اما اخباری را می‌شنیدند که عده‌ای از مردان و زنان زندانی امنیتی و سیاسی در همین ایام عزاداری به مرخصی نرفته‌اند تا بتوانند خانواده، فرزندان کوچک و اقوام خود را ملاقات نموده و یا با آنان تلفنی گفت‌وگو نمایند و مکرر رادیوها و رسانه‌های بیگانه نیز به این موضوع با توضیح و تفسیر دامن می‌زدند و این امر می‌طلبد مسئولان استان به هر طریق صلاح می‌دانند مراتب را به مقامات قضایی اطلاع‌رسانی نمایند که اگر درباره این‌گونه تبعیض‌ها روشنگری نکنند اثرات سویی در پی خواهد داشت.

مدیرمسئول

پی نوشتها:
1- «درسی که حسین به انسان‌ها آموخت»، شهید سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد، صفحه 217
2- «تحف‌العقول»، ابن شعبه حرّانی از علمای قرن چهارم هجری، ترجمه علی‌اکبر غفّاری
3- شفقنا به نقل از حجت‌الاسلام سروش محلاتی، 25/6/97
4- جماران، ‌25/6/97
5- ایلنا، 30/6/97
6- آرمان، 24/6/97
7- جماران، 29/6/96